Ties Wijntjes

•

Langlaufen, hondensleeën of het noorderlicht bekijken: dat is waarvoor men wellicht ’s winters afreist naar Lapland. Fietsen? Die kans is vrij klein. Maar bloed kruipt waar het niet gaan kan, dus wielrenners vinden zelfs in de meest barre omstandigheden een wijze om met de tweewieler eropuit te gaan.

Zo ook in het in Zweeds Lapland gelegen Luleå. Deze stad ligt op de plek waar de rivier Lule de Botnische Golf in stroomt. Alhoewel de Botnische Golf van januari tot mei is dichtgevroren, ligt er een belangrijke haven in Luleå. IJsbrekers zorgen ervoor dat de zeshonderd schepen die de haven jaarlijks bezoeken, daar ook in de koude wintermaanden terecht kunnen.

De haven is in de voorbije eeuw meermaals verplaatst. Door postglaciale opheffing (het omhoogkomen van de aardbodem als gevolg van smeltend landijs) stijgt het gebied rondom de Botnische Golf namelijk een ruime halve meter per eeuw ten opzichte van de zee. Havens worden steeds ondieper en moeten hier dus met enige regelmaat nieuwe oorden zoeken om grote schepen te kunnen blijven verwelkomen.

Luleå en het noorderlicht, gezien vanaf de ijsbaan op de Botnische Golf – foto: Per Lundström

De havenstad wint sinds enkele jaren aan populariteit onder schaatsers, die op de bevroren wateren van de Botnische Golf hun geluk beproeven in bittere omstandigheden. Naast een serie marathonwedstrijden op het ijs, worden er namelijk ook verschillende toertochten georganiseerd.

Witte wereld
Met een sneeuwdek wat vaak tientallen centimers dik is en soms zelfs dagenlang alle wegen bedekt, is even een stukje fietsen echter geen gegeven. Maar, de fatbike biedt uitkomst. De fiets met een mountainbike-geometrie biedt met zijn bijzonder dikke banden flink comfort én de kans om door bijna alle denkbare omstandigheden te ploegen. Door de brede banden wordt het gewicht van de rijder beter verdeeld en zak je minder snel weg in de sneeuw.

foto: Ties Wijntjes

Wie hard wil trainen moet zijn heil elders zoeken, maar in een sprookjesomgeving fietsen kan hier wel. Na een kleine kilometer door de stad draai ik met de fatbike het ijs op. Naast de brede baan die is geprepareerd voor schaatsers, ligt een strook met een dun, hard laagje sneeuw, waar het comfortabel fietsen is. Toch kan het ook hier pittig fietsen zijn. De regio staat bekend om de snel wisselende weersomstandigheden. Binnen een handomdraai kan het hier van windstil naar stormachtige windsnelheden gaan. Op de grote ijsplaat, waar de wind vrij spel heeft, kan het dus lekker rollen zijn, maar ook keihard ploegen.

Eilandhoppen
Wind of geen wind; op het ijs fietsen is een bijzondere ervaring. Waar het in de zomer een obstakel vormt, kan je zo van eiland naar eiland fietsen in een bij vlagen desolate omgeving. Zomaar het meer oversteken is overigens niet altijd mogelijk; als er tientallen centimeters poedersneeuw ligt, kan je trappen wat je wil, maar is de fiets niet vooruit te branden.

Alhoewel er geen enorme verscheidenheid aan geasfalteerde wegen is in de streek, zijn er des te meer paadjes die je langs de kustlijn van de meanderende zee voeren. Tussen naaldbomen door slalommend, kan je kilometers de kustlijn volgen. Sneeuwscooters, die hier erg populair zijn, hebben daarnaast vaak sporen gebaand waar je met gemak overheen kan fietsen.

foto: Olov Stenlund

Doordat de snelheid op de fatbike niet erg hoog ligt, is de kans groot dat je korte afstanden aflegt en dus eigenlijk op een spreekwoordelijke zakdoek fietst. Het geeft een bepaalde mate van vrijheid want je kan probleemloos vertrekken zonder vooraf een route te plannen. Kustlijn volgen, keertje links, meer oversteken, paadje rechts; navigeren is heel simpel, want je kan alle kanten op.

Ploegen; dat is de beste omschrijving van fatbiken door de sneeuw. Door eerder gebaande sporen is het heerlijk fietsen, maar door tientallen centimeters verse sneeuw die je in Lapland vaak vindt, is het hard werken. Ritme houden is belangrijk want anders kan je zomaar tot stilstand komen en tot je knieën in de sneeuw zakken. In het begin best geestig, maar na de vijfde keer wil je vooral weer doorfietsen.

Industriële geschiedenis
Als je vanuit Luleå landinwaarts het meer oversteekt, kom je uit bij Karlsvik. Lange tijd was dit een belangrijk industrieel centrum, waar onder andere veel hout en ijzer werden verwerkt. Hedendaags zijn de restanten hiervan nog goed zichtbaar en met verschillende informatieborden heeft het wat weg van een openluchtmuseum. Zo kan je letterlijk van het oude treinstation naar de koolopslag fietsen.

foto: Ties Wijntjes

Een opvallend gezicht is de kade waar ijzer werd overgeslagen. Uit het bevroren meer steken enkele houten, versleten palen de lucht in. Wie niet beter weet denkt misschien dat het een oud kunstwerk is, maar in werkelijkheid zijn dit de restanten van de caissons waar vrachtschepen met tonnen ijzererts aanmeerden.

Over het ijs fiets ik terug richting Luleå. Vanaf het ijs ten oosten van de stad kan je zowel de huidige haven als restanten van de oude haven zien. Een oude, gerenoveerde kraan symboliseert het industriële erfgoed van de stad. Vanaf het bevroren meer levert het een mooi plaatje op.

De Botnische Golf met de oude kraan – foto: Lule-Bild

Ik zal je niet vertellen dat je al je wintersportplannen om moet gooien om te gaan fietsen in Lapland. Maar, de winterse omstandigheden trotseren op de fatbike is wel een buitengewoon mooie belevenis. De open vlaktes met stevige pakken sneeuw en de dikke bossen zijn een bijzonder toneel. Het doorkruisen van die desolate omgeving geeft een machtig gevoel van vrijheid en staat bovendien garant voor een unieke ervaring.