Zo laat als de Colle delle Finestre zijn intrede deed in de wielersport, zo snel verwierf de berg een monumentale status. Met zijn uitdagende profiel, beroemde grindstroken en adembenemende omgeving is het een aanrader voor ieders verlanglijstje.

Dit artikel was eerder te lezen in het najaarseditie van RIDE Magazine. Gravel, kasseien, modder, zand, met tassen, zonder tassen: dat zijn de thema’s van het 172 pagina’s tellende najaarsnummer van RIDE.
Bestel nu deze editie online en krijg ‘m binnen enkele dagen thuisbezorgd.

Savigliano, 28 mei 2005. Paolo Savoldelli heeft de roze trui stevig om de schouders wanneer hij aan de negentiende etappe van de Giro d’Italia begint. De Italiaan verdedigt een voorsprong van twee minuten op Gilberto Simoni en drie minuten op José Rujano en Danilo Di Luca. Toch is Il Falcone er niet gerust op. Het venijn van deze Giro zit overduidelijk in de staart: de zwaarste klim van de Ronde is voor het laatst bewaard en is ook nog eens een onbekende, een monsterlijke debutant waarvan de renners weten dát hij bijt maar niet hoe hard. De Colle delle Finestre houdt de gemoederen al weken bezig, niet zozeer vanwege de lengte en hellingsgraad – 19 kilometer met een gemiddeld stijgingspercentage van negen procent – maar vooral vanwege de staat van het wegdek.

foto: Cor Vos

Om ervoor te zorgen dat de profs veilig richting finishplaats Sestrière kunnen afdalen is de zuidzijde van de 2176 meter hoge pasweg een jaar eerder netjes geasfalteerd, maar de laatste acht kilometers van de noordzijde zijn nog onverhard. Steentjes, steenslag, aarde, sterrato. De grindstrook is speciaal voor de gelegenheid geprepareerd, maar toch. Zullen de banden van de favorieten het houden of scheuren de steentjes roze dromen aan flarden? De Italianen smullen er bij voorbaat van en kijken reikhalzend uit naar het herleven van de tijden van Coppi en Bartali. Man tegen man, man tegen steen, hard tegen hard.

Lanceerplatform
Aan de voet van de klim, waar de col op zijn steilst is, schroeven de knechten van pocketklimmer Rujano het tempo meteen fors op. Savoldelli raakt geïsoleerd, moet vroeg passen en verliest terrein op zijn naaste belagers. Op de smalle, bochtige weg zijn Simoni, Rujano en Di Luca snel uit zicht. Bij elk van de 44 haarspelden is Savoldelli’s achterstand nog wat groter en wanneer de renners het bos achter zich hebben gelaten en stipjes zijn geworden in een imposant berglandschap, is de eens zo comfortabele voorsprong zo goed als weg.

foto: Cor Vos

Lang, steil, grind – het is een giftige cocktail voor leider Savoldelli. Op de top bedraagt zijn achterstand 2 minuten en 19 seconden. Het is te danken aan zijn daalkunsten en de inspanningen van het opvallend hardwerkende Davitamon-duo Ardila-Van Huffel dat hij uiteindelijk zijn roze trui kan redden. De Finestre heeft voor het beloofde spektakel gezorgd.

Bij de volgende drie Giro-passages is dat niet anders: steeds zorgt de reuzencol voor grote tijdsverschillen. In 2011 klimt Steven Kruijswijk op de flanken van de Finestre naar zijn eerste toptien in een grote ronde, in 2015 legt Fabio Aru roze trui Alberto Contador het vuur na aan de schenen, en in 2018 gebruikt Chris Froome de col als lanceerplatform voor één van de strafste stoten uit de recente wielergeschiedenis, ten koste van Tom Dumoulin.

Chris Froome trekt ten aanval op de Colle delle Finestre – foto: Cor Vos

Steeds zit de Finestre in het absolute uiteinde van de Giro, steeds trekken de renners er met knikkende knieën naartoe. De Finestre heeft slechts vier Giro-optredens nodig om toe te treden tot het pantheon der grote wielerbergen.

Forten
Dat de Finestre pas in 2005 door de wielerwereld werd ontdekt, betekent niet dat de berg in het uiterste noordwesten van Italië tot die tijd een verlaten oord was. Lang voordat de flanken werden bevolkt door wielrenners, was de Finestre het domein van ander volk dat bloed, zweet en tranen pleegt te plengen: militairen. De huidige pasweg werd in 1890 door genietroepen aangelegd om het Val di Susa met het Val Chisone te verbinden en troepen sneller van het ene naar het andere dal in het strategisch belangrijke grensgebied te kunnen verplaatsen.

De erfenis van de militairen is op en rond de Finestre nauwelijks te missen. Op de col zelf bevindt zich het Forte del Colle delle Finestre dat in 1891 werd gebouwd ter ondersteuning van het enorme Forte di Fenestrelle aan de zuidelijke voet van de Finestre (in het Val Chisone) en het Forte di Exilles (in het noordelijke Val di Susa). Verder zijn er de forten op de Cresta dell’Assietta, de bergkam die vanaf de Finestre westwaarts loopt en het Val di Susa en het Val Chisone van elkaar scheidt. De bolwerken zijn toegankelijk via een militaire weg die minstens even indrukwekkend is als de Finestre zelf: de Strada dell’Assieta, een steenslagweg die tweeënhalve kilometer ten zuiden van de Colle delle Finestre begint en vandaar 35 kilometer over de bergkam richting Sestrière kronkelt, continu golvend tussen de 2000 en 2500 meter hoogte.

Een van de verlaten forten van de voormalige verdedigingslinie aan de grens met Frankrijk

Nóg hoger loopt de Strada Militare del Colle della Vecchia / Strada Militare del Gran Serin, een militaire grindweg tussen de Colle delle Finestre en de Strada dell’ Assietta (Colle dell’Assieta) die bijna de 2800 meter aantikt. Wie geïnteresseerd is in militaire geschiedenis kan op en rond de Finestre zijn hart ophalen, maar dat geldt ook voor iedereen die van fietsen, gravel en de bergen houdt. Mooier dan op deze verlaten, figuurlijk én letterlijk adembenemede hoogteweg tussen de rotsen, forten en weidse uitzichten wordt gravelen simpelweg niet.

Vensters
Op de onderste hellingen van de Finestre, boven Meana di Susa, zijn de forten nog ver weg en is er niets anders te zien dan talloze haarspeldbochten en bos, veel bos. Hoewel, hier en daar wijkt de begroeiing uiteen om plaats te maken voor schitterende uitzichten op de Susa-vallei die steeds verder in de diepte verdwijnt. Het verklaart de naam finestre, wat zoiets betekent als vensters: de openingen tussen de bomen zijn als het ware raampjes waardoor je vanuit het bos een blik naar buiten kunt werpen. Naarmate de smalle asfaltweg zich verder omhoog slingert – overal even gelijkmatig, speciaal zo ontworpen om het de militaire transporten van weleer zo makkelijk mogelijk te maken – worden de bomenrijen steeds dunner, en eenmaal op het grind ontvouwt zich een sprookjeswereld van naaldbomen, alpenweides, beekjes en bergtoppen: één groot venster op een schitterend berglandschap dat hoe hoger hoe ruiger wordt.

Het antwoord op de vraag in welke mate je daar als fietser van kunt genieten ligt besloten in de eigen conditie en het aantal tandjes van het lichtste verzet: de Finestre is een onvergetelijke col, maar doet qua lastigheidsgraad niet onder voor reuzen als de Ventoux, Stelvio of Tourmalet – integendeel. Met andere woorden: wie niet goed is zal afzien. Het gravel geeft de Finestre extra glans, maar kan ook een kwelling zijn voor al flink verzuurde benen, zeker daar waar de laag steentjes wat dikker is. Een col om van te dromen, zeker, maar ook een col waar sommige renners nog altijd slecht van slapen. Vraag dat maar aan Paolo Savoldelli of Tom Dumoulin.