Materiaalzone Gravelfietsen groeit al jaren aan populariteit en lijkt dat voorlopig nog te blijven doen. Dat verdrukt soms een beetje het veldrijden, doordat sommige fietsmerken ervoor kiezen één fiets voor beide disciplines aan te bieden. Dat terwijl er serieuze verschillen tussen een crossfiets en een gravelfiets zitten. Maar, wat zijn die verschillen nou? WielerFlits legt uit.

Op het eerste gezicht zijn er geen verschillen tussen crossfietsen en gravelfietsen: beide zijn het fietsen die bestaan uit frames met een sportieve geometrie, kromme sturen en brede banden met profiel erop. Toch zijn er wel degelijk verschillen in de twee soorten fietsen. Dat is niet uit sales-oogpunt, maar vooral omdat de fietsen – los van de ondergrond – wel degelijk een ander doel hebben.

Om die verschillen te bespreken, bel ik met Peter Kraaijvanger van Specialized. Specialized is één van de merken die nog verschillende fietsen produceert voor het crossen en het gravelfietsen. Als fervent gravelaar én crosser weet Peter daarnaast ook wat het effect van de verschillen zijn.

Nou Peter, leg eens uit, wat zijn de grootste verschillen tussen een crossfiets en een gravelfiets?
“Het grootste verschil zit in de geometrie. Als je crost, ben je veel aan het draaien en keren door korte bochtjes en op stukken singletrack. Daarom ligt de trapas van de crossfiets een stuk hoger boven de weg (ongeveer een centimeter, red.) ten opzichte van een gravelfiets. Daardoor kan je langer door een bocht trappen zonder dat je pedaal de grond raakt. Als je in een wedstrijd, met hartslag 180, moet gaan nadenken of je die bocht wél of niet kan doortrappen, lukt dat waarschijnlijk niet. Daarnaast kan je door de hogere plaatsing van de trapas makkelijker over balkjes springen.”

En wat zijn dan de voordelen van een lage positie van de trapas bij een gravelfiets?
“Dat heeft te maken met de controle van de fiets. Als de trapas lager ligt, wordt de wegligging van de fiets eigenlijk beter. Op hoge snelheid heb je meer controle; net als bij een racefiets ligt de fiets dan wat vaster op de weg zeg maar. Op écht hoge snelheden zal je ook merken dat een crossfiets wat minder stabiel voelt.”

Is dat het enige verschil tussen de frames?
“Nee, bij veel gravelfietsen zijn de staande achtervorken lager gemonteerd aan de zadelbuis omdat dit het gewicht, de comfort en de aerodynamica van de fiets ten goede komt. Tijdens het veldrijden kan dit problemen opleveren omdat modder dan sneller op gaat hopen rond het achterwiel, tot het punt dat deze amper nog kan ronddraaien. Bij crossfietsen zie je vaak dus dat de staande achtervork aangrijpt ter hoogte van de bovenbuis. De liggende achtervork maken ze dan weer smal zodat er ruimte is voor een derailleur, maar er ook extra ruimte voor de banden is, zodat het vuil hier ook makkelijk afgevoerd wordt.”

En zijn er nog andere karakteristieken van de fiets die hem een wat agressievere rijstijl geven?
“Vaak is de hoek van de zitbuis wat steiler, waardoor je wat meer voorop op de fiets zit, terwijl je bij een gravelbike wat verder achterop zit, voor comfort. Ook is de hoek van het balhoofd en de voorvork vaak wat scherper bij een crossfiets, wat de wendbaarheid van de fiets ten goede komt. Gravelfietsen hebben dan weer een wat langere wielbasis, wat net als de lagere trapas zorgt voor wat meer controle. Het nadeel is dat je bredere bochten moet rijden, dus vandaar dat een crossfiets meestal een wielbasis van ongeveer een centimeter korter heeft.”

Dus simpel samengevat heeft een crossfiets een wat agressievere rijstijl dan een gravelfiets?
“Dat klopt. Op een crossfiets wil je echt niet vijf uur lekker toeren: die zijn vaak te stijf, waardoor dat ongemakkelijk wordt. Gravelfietsen zijn zo ontwikkeld dat er meer flex in de zitbuis en de zadelpen zit, wat klappen dempt en dus meer comfort oplevert. Ook is de trapas vaak wat minder stijf wat wederom het comfort ten goede komt, maar de aanzet is wat minder.”

Die andere geometrie, dat heeft vast ook impact op de positie waarop je op de fiets zit?
“Ja, op een gravelbike zit je vaak wat meer rechtop, ook weer voor het comfort, maar bij de cross zit je juist wat dieper. Daardoor kan je enerzijds wat meer druk op je voorwiel houden, maar het is ook een positie waarin je makkelijker je kracht kwijt kan, wat handig is bij de korte explosieve inspanningen die de cross karakteriseren. Tegelijkertijd kan je dat niet zo lang volhouden, omdat het niet heel comfortabel is. Maar ja, de cross is uiteindelijk ook gewoon één uur al je energie eruit klappen.”

En als we het hebben over afmontage, wat zijn dan de verschillen?
“Op de crosser mag je in officiële wedstrijden van de KNWU en UCI maar rijden met banden van maximaal 33 millimeter breed, terwijl je bij gravelfietsen nog veel bredere banden ziet. Fanatieke crossers rijden veelal nog met tubes, omdat je daarmee heel efficiënt met een lage luchtdruk kan rijden. Als je rijdt met binnenbanden is de kans op stootlek groot, terwijl tubeless banden bij écht lage luchtdruk van de velg geduwd kunnen worden, waardoor lucht gaat ontsnappen. Op een gravelfiets zal je veel minder van die korte bochtjes rijden en niet vaak met zulke lage bandenspanning als in de cross, dus dan is tubeless juist weer ideaal.

• 

  11 jun

  Lees ook Achtergrond: verschillende soorten buitenbanden voor de racefiets en gravelfiets

  11 jun

Daarnaast worden gravelfietsen vaak met een zogenaamd flared stuur geleverd: daarbij lopen de beugels van het stuur wat naar buiten, voor extra controle. Crossfietsen hebben gewoon een ‘normaal’ stuur zoals je ook op de weg meestal ziet.”